افسردگی فصلی نوعی اختلال خلقی است و علائم آن شبیه همان افسردگی معمولی است ولی افسردگی فصلی فقط در برخی از فصول سال رخ میدهد و با تغییر فصل ناپدید میشود
افسردگی فصلی نوعی اختلال خلقی است و علائم آن شبیه همان افسردگی معمولی است ولی افسردگی فصلی فقط در برخی از فصول سال رخ میدهد و با تغییر فصل ناپدید میشود. این افسردگی معمولا در اواخر پاییز و اوایل زمستان آغاز میشود و با فرا رسیدن فصل بهار و تابستان ناپدید میشود. البته افسردگی فصلی در ماههای تابستانی هم شاید رخ بدهد، اما شیوع آن در تابستان کمتر از ماههای زمستان است.
افسردگی فصلی اکثرا به عنوان اختلالی جداگانه از انواع دیگر افسردگی طبقه بندی نمیشود. افسردگی فصلی، مدلی از افسردگی است که در فصول خاصی اتفاق می افتد و در واقع الگویی تکرارشونده دارد. برای تشخیص افسردگی فصلی، لازم است افراد حداقل به مدت ۲ سال نشانههای کامل افسردگی را در فصلهای خاصی (زمستان یا تابستان) داشته باشند و این علایم فقط در آن فصول تکرار شوند.
علائم افسردگی غیرفصلی چیست؟
بسیاری از مردم علایم افسردگی را میشناسند ولی هر تغییری در خلق و خو نشان دهنده افسردگی نیست اما بهطور کلی افراد افسرده علایم زیر را دارند:
۱. ناراحتی و بیحوصلگی
۲. ناامیدی یا بیارزشی
۳. کاهش انرژی بدنی
۴. علاقه و اشتیاق نسبت به فعالیتهایی که قبلا مورد علاقهشان بوده است.
۵. اختلال خواب
۶. تغییر در اشتها و وزن بدن
۷. تنبلی یا آشفتگی ذهنی
۸. اختلال در تمرکز
۹. بهطور مکرر به مرگ یا خودکشی فکر میکنند.
اگر نشانههای افسردگی فصلی را با افسردگی غیرفصلی مقایسه کنید، میبینید که تقریبا همان نشانهها در هر دو وجود دارند. افرادی که در ماههای زمستانی دچار افسردگی میشوند، اغلب نشانههای زیر را دارند:
۱. کاهش انرژی بدن؛
۲. زیاد خوابیدن؛
۳. پرخوری و چاقی
۴. علاقه زیاد به خوردن کربوهیدرات و مواد نشاسته ای مانند ماکارونی، ذرت، نوشابه و نظایر آنها.
۵. منزوی شدن از جامعه.
نشانههای افسردگی فصلی در ماههای تابستانی
۱. کاهش اشتها که با کاهش وزن همراه است؛
۲. بیخوابی
۲. آشفتگی
۳. بیقراری
۴. اضطراب و پریشانی
۵. رفتار خشونتآمیز.
عواملی که میتواند خطر ابتلا به افسردگی فصلی را افزایش بدهند عبارتند از:
۱. زنان چهار برابر بیشتر از مردان دچار افسردگی فصلی میشوند.
۲. افرادی که در فاصلهی دورتری از خط استوا زندگی میکنند، بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به افسردگی فصلی هستند. تعداد مبتلایان به افسردگی فصلی در شمال آمریکا و کانادا نسبت به آمریکای لاتین ۹ برابر است.
۳. کسانی که در خانوادهشان سابقه افسردگی وجود دارد، بیشتر از دیگران خطر ابتلا به افسردگی فصلی را دارند.
اختلال دوقطبی: افرادی که به اختلال دوقطبی مبتلا هستند بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به افسردگی فصلی هستند. در این وضعیت علائم افسردگی در فصول خاصی تشدید میشود.
۴. احتمال ابتلا به افسردگی فصلی در جوانان نسبت به سالمندان بیشتر است. این اختلال حتی در کودکان و نوجوانان نیز اتفاق می افتد.
علل اختلال افسردگی فصلی عبارتند از:
افرادی که به افسردگی فصلی مبتلا هستند، احتمالا در تنظیم سروتونین در بدنشان مشکل دارند. سروتونین انتقالدهنده عصبی مهمی است که در تنظیم خلقوخوی افراد تاثیر جدی دارد. مقدار پروتئین انتقالدهنده سروتونین در بدن افراد مبتلا به افسردگی فصلی، در ماههای زمستان پنج درصد بیشتر از ماههای تابستان است. افزایش پروتئین انتقالدهنده سروتونین باعث میگرد سروتونین به این پروتئین متصل شود و مقدارش در سیناپسهای عصبی کاهش یابد و درنتیجه افسردگی ایجاد میشود.
علل اصلی اختلال عاطفی فصلی یا اختلال افسردگی ماژور با الگوی فصلی ناشناخته است و علل موثر در افراد مختلف، متفاوت است . با این حال افراد ساکن در مناطقی با شبهای طولانی در زمستان (به دلیل عرض جغرافیایی بالاتر) و نور خورشید کم در طول روز، بیشتر به این اختلال دچار میشوند. به عنوان مثال اختلال عاطفی فصلی، در کانادا و آلاسکا بیشتر از فلوریدای آفتابی است. در مناطق استوایی این بیماری نادر است. بنابراین این بیماری علل محیطی دارد تا علل ژنتیکی. البته برای ابتلا علاوه بر نور کم استعداد ژنتیکی نیز لازم است. به همین دلیل اکثر افرادی که در مناطق سردسیر و کم نور زندگی می کنند به این اختلال مبتلا نمی شوند.
گاهی در بدن افراد مبتلا به افسردگی فصلی بیش از حد هورمون ملاتونین تولید میشود. ملاتونین هورمونی است که خواب را تنظیم میکند و ترشح آن در تاریکی افزایش مییابد. از آنجا که شبها در زمستان طولانیتر هستند، ملاتونین بیشتری در بدن تولید میشود که به خوابآلودگی و بیحالی میانجامد. به همین دلیل است که معمولا افراد مبتلا به افسردگی فصلی، خوابآلودی و کسلی دارند.
در افراد مبتلا به افسردگی فصلی کمبود ویتامین دی نیز دیده میشود. ویتامین دی، نقش مهمی در فعالیت سروتونین دارد. بنابراین کمبود ویتامین دی میتواند با علائم بالینی قابل توجهی از افسردگی فصلی مرتبط باشد.
درمان اختلال افسردگی فصلی
برای درمان افسردگی فصلی چند درمان اصلی داریم:
این درمانها ممکن است گاهی به تنهایی انجام شوند یا از ترکیبی از آنها استفاده شود.
- درمان دارویی
داروهایی موسوم به بازدارندههای بازجذب سروتونین که برای درمان افسردگی استفاده میشوند در درمان اختلال افسردگی فصلی هم مؤثر هستند. سازمان غذا و داروی آمریکا بهجز این داروها، داروی بوپروپیون یا ولبان را نیز برای درمان این نوع افسردگی تأیید کرده است. ولی هرگز بدون مشورت با پزشک از این داروها یا هیچ داروی دیگری استفاده نکنید. همانند دیگر داروها، این بازدارندهها نیز عوارض جانبی خطرناکی دارند. پزشک شما با توجه به شرایطتان، داروی مناسب را برایتان تجویز کرده و عوارض جانبی داروها را کنترل می کند.
- نوردرمانی
نور درمانی به این شکل است که فرد برای جبران نور آفتاب که در ماههای پاییز و زمستان کاهش مییابد، در معرض لامپ نور مصنوعی درخشانی قرار میگیرد. نیاز است که بیمار هر روز ۲۰ تا ۶۰ دقیقه در مقابل این نور بنشیند و از ۱۰,۰۰۰ واحد نور فلورسنت سفید که از این لامپهای نورانی ساطع میشود، استفاده کند. با این کار، علائم افسردگی فصلی بهطور قابل توجهی بهتر می شوند. لامپهای نورانی معمولا فیلترهایی برای حذف کردن اشعه فرابنفش دارند و نور آنها ۲۰ برابر بیشتر از نور عادی محیط داخلی منزل است. این کار لازم است از اوایل پاییز تا اوایل فصل بهار همه روز انجام شود.
- جعبههای نور درمانی
نور حاصل از جعبههای نور درمانی شبیه نور خورشید هستند و نور لازم را برای بیمار تامین میکنند. نور این ابزار، از نور لامپ های معمولی بیشتر بوده و طول موجهای مختلفی دارد. مبتلایان به اختلال افسردگی فصلی میتوانند در روز حدود ۳۰ دقیقه در مقابل جعبه نور بنشینند، تا ریتم طبیعی (شبانه روزی) بدنشان برقرار شده و ملاتونین، به موقع و به اندازه ترشح شود. ترشح ملاتونی ریتم طبیعی خواب و بیداری بدن را کنترل می کند. براساس مطالعات انجام شده در دانشگاه میشیگان، نور درمانی در هنگام صبح و بعد از بیدار شدن از خواب بسیار موثرتر سایر ساعات است.
مطالعات نشان دادند که یک هفته نور درمانی اثری به اندازه دوهفته نور درمانی دارد و نیازی به ادامه دادن درمان نیست. با این حال، افراد به اشتباه در طول فصلی که بیمار هستند نور درمانی را ادامه میدهند.
4- .استفاده از شبیه ساز طلوع خورشید
این شبیه ساز میتواند به برخی از افراد دچار اختلال افسردگی فصلی کمک کند.
این دستگاه شبیه یک ساعت زنگدار، در زمان صبح بیمار را از خواب بیدار میکنند. ولی به جای صدا در آنها از نور استفاده شده تا شدت نور را مانند خورشید به تدریج زیاد کنند. بهترین نوع این دستگاه از تمام طیفهای نوری استفاده میکند تا نوری مانند نور خورشید ایجاد کند. محققان روسی دریافتهاند این شبیه ساز به اندازه جعبه نور به افراد مبتلا به اختلال افسردگی فصلی کمک میکند.
- رواندرمانی
رفتار درمانی شناختی نوعی رواندرمانی است که در بهبود افسردگی فصلی مؤثر بوده است. این نوع درمان بر شناسایی افکار منفی و جایگزین کردن آنها با افکار مثبت و آموزش رفتارهای مناسب متکی است. در کنار این درمان از روشی بنام فعالسازی رفتاری نیز استفاده میشود. هدف از فعالسازی رفتاری این است که به فرد کمک کند فعالیتهایی را که برایش جذاب و لذتبخش هستند را شناسایی کرده و انجام دهد. به این ترتیب فرد میتواند روزهای زمستانی را بهراحتی و بدون افسردگی طی کند.
- آروماتراپی (رایحه درمانی)
آروماتراپی نیز می تواند به افرادی که دچار اختلال افسردگی فصلی هستند کمک کند. اسانس ها میتوانند بر نقطه ای از مغز که کنترل کننده خلق و خو و ساعت بدن است و بر خواب و اشتها تاثیرگذار دارد، اثر بگذارند. هر بیماری می تواند رایحه موثر را انتخاب کند. رایحه گل رز یکی از رایحه های موثر است.
در حمام شبانه چند قطره از اسانس را استفاده کنید. طبق مقاله ای که در سال ۲۰۱۵ در مجله داروهای طبیعی منتشر شد، اسانس درخت صنوبر به درمان اختلالات افسردگی و افسردگی فصلی کمک میکند. شامپوهای رایحه دار نیز موثر هستند.
- استفاده از مکمل ویتامین دی
مصرف ویتامین دی بهعنوان یک درمان موثر برای افسردگی فصلی نیست. دلیل استفاده از این ویتامین این است که سطح این ویتامین در مبتلایان به افسردگی فصلی، بسیار پایین است. کمبود این ویتامین معمولا به دلیل این است که در رژیم غذایی به اندازهی کافی ویتامین D وجود ندارد و نیز بیمار به اندازه مورد نیاز در معرض نور آفتاب قرار نمیگیرد. فعلا شواهد متناقضی در مورد تأثیر ویتامین دی وجود دارد. برخی تحقیقات نشان دادند که مصرف ویتامین دی به اندازه نوردرمانی مؤثر است، ولی برخی تحقیقات دیگر معلوم کردند که مصرف این ویتامین در بهبود افسردگی فصلی افراد هیچ اثری ندارد.
پژوهشهایی در مورد جلوگیری، تشخیص و درمان این نوع افسردگی در حال انجام است. هدف از انجام این مطالعات ، بررسی و مطالعه بیماران و پیگیری آنها در دورههای آزمایشی برای کشف داروها و روشهای درمانی مؤثر است. این تحقیقات در آینده به یافتن شیوههای مؤثرتری برای درمان افسردگی، از جمله افسردگی فصلی منجر خواهد شد.
رژیم غذایی در افسردگی فصلی
گزینه های غذایی سالمی وجود دارد که روند افسردگی فصلی و علائم ناشی از آن را کاهش می دهد:
سیب زمینی شیرین: این محصول حاوی آنتی اکسیدان است ضمن این که ویتامین c و منگنز، ویتامین ب 6، بیوتین، اسید پانتوتنیک، بیوتین، پتاسیم و دارد.. این سیب زمینی را برای مبارزه با افسردگی و اضطراب نباید نادیده گرفت. سیب زمینی شیرین حاوی رنگدانه های آنتوسیانین و فلاونوئیدها است که باعث کاهش التهاب در بدن می شوند و خاصیت ضد میکروبی دارند. آنتوسیانین نقش مهمی در پیشگیری از بیماری های مرتبط با شیوه زندگی از جمله سرطان، دیابت، بیماری های قلبی عروقی و بیماری های عصبی دارد.
چای بابون: چای بابونه به عنوان یک گیاه قدیمی برای درمان بسیاری از مشکلات از جمله ترس و بی خوابی استفاده شده است. به گفته محققان آمریکایی استفاده از محصولات بابونه به هر شکل منجر به کاهش علائم در بیماران مبتلا به اختلال اضطراب منتشر می شود.
موز: غنی از پتاسیم است و بر بهبود خلق و خوی موثر است. ضمن این که مطالعات نشان داده مصرف موز به دلیل افزایش دادن سروتونین باعث کاهش علائم افسردگی، تنظیم فشار خون و تعادلpHمی شود. موز حاوی تریپتوفان است که باعث افزایش سروتونین مغز می شود و می تواند یک داروی ضد افسردگی برای افسردگی های خفیف تا متوسط باشد. ویتامین ب 6 موجود در موز منجر به تبدیل تریپتوفان به سروتونین میشود ضمن اینکه ملاتونین موجود در موز باعث تنظیم ریتم خواب و مبارزه با خستگی خواهد شد. البته موز مقدار زیادی قند دارد که باعث تشدید دیابت و چاقی می گردد لذا نباید در مصرف آن افراط کرد. در افراد عادی هر هفته یک عدد و در افراد مبتلا به افسردگی فصلی هر هفته 2 تا 3 عدد موز مناسب است.
شکلات تلخ: شکلات تلخ سطح اندروفین مغز را افزایش می دهد. اندروفین جزو آن دسته از ترکیبات شیمیایی است که در بدن تولید شده و باعث می شود احساس کنید حالتان خوب است و احساس سرخوشی ایجاد می کند. مزایای شکلات تلخ فقط به این موضوع خلاصه نمی شود بلکه به نظر می رسد شکلات تلخ خاصیتی دارد که از لخته شدن خون در رگ ها جلوگیری می کند. آن دسته از مردان هلندی که روزانه یک سوم یک تخته شکلات را می خوردند، فشارخون شان در سطح پایین تری قرار داشت و نرخ ابتلا به بیماری های قلبی در آنها کمتر بود. البته مصرف شکلات تلخ ممکن است به دلیل تلخی ناخوشایند باشد.
دانه کدو تنبل: این دانه یک گیاه ضد افسردگی طبیعی است و مواد معدنی موجود در آن توانایی کاهش التهاب که خود عامل بروز افسردگی و اضطراب است را دارد. علاوه بر این، دانه کدو تنبل سرشار از منیزیم است که به عنوان یک ماده معدنی آرامبخش شناخته شده، به طوری که کاهش میزان منیزیم در بدن منجر به القاء اضطراب خواهد شد.
دارچین: از ایام قدیم این ادویه پرمصرف برای درمان انواع مشکلات سلامتی استفاده شده است. محققان به این نتیجه رسیده اند که حتی بوی دارچین می تواند منجر به بهبود عملکرد ذهنی شود. این ادویه برای بهبود سطح اضطراب و افسردگی نیز مفید است چون می تواند باعث تنظیم قند خون شود. 1 قاشق چای خوری دارچین حاوی 22 درصد منگنز است؛ یک ماده معدنی کمیاب که می تواند منجر به بهبود عملکرد سیستم عصبی مرکزی و خنثی سازی رادیکال های آزاد شود. بنابریان می توانید هر روزه این ماده را به چای خود اضافه کنید.
زردچوبه: کورکومین موجود در زردچوبه عامل ضد التهابی قوی و یک ایبوپروفن طبیعی است که می تواند منجر به کاهش علائم افسردگی و اضطراب شود. بنابراین افراد مبتلا به افسردگی فصلی می توانند این ماده را به غذای خود اضافه کنند.
سیب: خواص آنتی اکسیدانی خوبی دارد و می تواند برای جلوگیری از مشکلات حاصل از استرسهای اکسیداتیو و التهاب در بدن اثر کند. سیب همچنین سرشار از فیبرهای محلول است که منجر به تنظیم نوسانات قند خون می شود.
بادمجان: علاوه بر این که منبع خوبی از مس، ویتامین ب 1، فیبر و منگنز است، مواد شیمیایی گیاهی مهم از جمل ترکیبات فنلی و فلاونوئیدها را دارد که آنتی اکسیدان های قوی هستند. ماده شیمیایی گیاهی موجود در پوست بادمجان به نام ناسونین، منجر به محافظت غشای سلولی مغز در برابر ضربه یا رادیکال های آزاد می شود.
نیاز به مشاوره حضوری در این خصوص دارید ؟!
اگر در این خصوص نیاز به مشاوره حضوری دارید می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۳۴۶۰۱۱ با پزشک و روانشناس متخصص ٬ دکتر حسین موسی زاده مستقیما تماس حاصل فرمایید و با نحوه مشاوره ایشان آشنا شوید ٬ در صورت تمایل به رزرو وقت ملاقات با منشی دفتر مورد نظر واقع در تهران و یا کرج و یا با شماره ۰۹۰۱۶۵۳۲۸۲۸ تماس حاصل فرمایید .
نیاز به ویزیت یا مشاوره در منزل دارید؟
اگر ترجیح می دهید که مشاوره در منزل شما صورت گیرد ٬ برای تعیین نوبت و هماهنگی می توانید با شماره ۰۹۱۲۰۳۴۶۰۱۱ تماس حاصل فرمایید .
نیاز به مشاوره تلفنی یا مشاوره تصویری دارید ؟!
اگر ترجیح می دهید مشاوره بصورت آنلاین و تلفنی یا تصویری از طریق برنامه هایی نظیر Whatsapp , IMO , Skype و .. صورت گیرد ٬ برای تعیین نوبت و هماهنگی می توانید با شماره ۰۹۳۵۸۹۰۸۸۱۹ تماس حاصل فرمایید
نظرات